รัชกาลที่ 4

พระราชประวัติ

พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย กับสมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี ประสูติเมื่อวันที่ 18 ตุลาคม พ.ศ. 2347 ตรงกับปีชวด มีพระนามเดิมว่า “เจ้าฟ้ามหามาลา” ต่อมาได้รับการสถาปนาเป็น “เจ้าฟ้ามงกุฎ” พระองค์ทรงมีพระเชษฐาและพระอนุชาหลายพระองค์ โดยพระอนุชาร่วมพระราชมารดาคือ “เจ้าฟ้าจุฑามณี” ซึ่งต่อมาได้รับสถาปนาเป็นพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อทรงพระเยาว์ พระองค์ทรงศึกษาอักขระสมัยและภาษาบาลีจากสมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ และทรงมีความสนพระราชหฤทัยในวิทยาการ ความรู้ด้านธรรมะ และการคำนวณโหราศาสตร์เป็นอย่างมาก พระองค์ทรงเป็นแบบอย่างของกษัตริย์นักปราชญ์ที่รักสัจธรรมและการศึกษา"

ก่อนขึ้นครองราชย์

พระองค์ทรงผนวชอยู่ในสมณเพศเป็นเวลายาวนานถึง 27 พรรษา ศึกษาพระธรรมวินัยอย่างลึกซึ้ง พร้อมทั้งศึกษาวิทยาการตะวันตก โดยเฉพาะภาษาอังกฤษและวิชาดาราศาสตร์จากมิชชันนารีที่เข้ามาในสยาม ทรงได้รับการยกย่องจากคณะสงฆ์และขุนนางว่าทรงเป็นผู้มีปัญญา รอบรู้ และมีความเป็นกลางทางศาสนา การครองสมณเพศของพระองค์ถือเป็นช่วงเวลาสำคัญที่ทรงเตรียมพระองค์ให้พร้อมต่อภาระในการปกครองบ้านเมืองในอนาคต

การขึ้นครองราชย์

เมื่อสิ้นรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว บ้านเมืองเกิดความวุ่นวายทางการเมือง พระบรมวงศานุวงศ์และขุนนางจึงพร้อมใจกันอัญเชิญเจ้าฟ้ามงกุฎขึ้นครองราชย์เป็นพระมหากษัตริย์ เมื่อวันที่ 4 เมษายน พ.ศ. 2394 ขณะมีพระชนมายุ 37 พรรษา ทรงพระนามว่า “พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว” พร้อมกันนั้นได้โปรดเกล้าฯ สถาปนาสมเด็จพระอนุชา เจ้าฟ้ากรมขุนอิศเรศรังสรรค์ ขึ้นเป็น “สมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว” มีฐานะเสมือนพระเจ้าแผ่นดินอีกพระองค์หนึ่ง

พระราชกรณียกิจสำคัญ

• การติดต่อและเจริญสัมพันธไมตรีกับต่างประเทศ:
  • พระองค์ทรงเป็นกษัตริย์พระองค์แรกที่เปิดประเทศรับคณะทูตจากนานาอารยประเทศ เช่น อังกฤษ ฝรั่งเศส สหรัฐอเมริกา โปรตุเกส และเดนมาร์ก
  • ทรงแต่งตั้งคณะทูตไทยออกไปเจริญสัมพันธไมตรีตอบแทนหลายครั้ง เพื่อรักษาความสัมพันธ์ทางการค้าและการทูต
  • พระราชกรณียกิจเหล่านี้ทำให้สยามมีความสัมพันธ์อันดีกับต่างประเทศและคงความเป็นเอกราชไว้ได้ท่ามกลางยุคล่าอาณานิคม
• การส่งเสริมศิลปวิทยาการและเทคโนโลยีสมัยใหม่:
  • พระองค์ทรงสนับสนุนให้มีการศึกษาวิทยาการใหม่ ๆ จากตะวันตก เช่น การต่อเรือใบ เรือกลไฟ เรือรบ และการฝึกทหารแบบยุโรป
  • ทรงส่งเสริมการเรียนรู้ด้านดาราศาสตร์ โหราศาสตร์ และการใช้เครื่องมือทางวิทยาศาสตร์
  • ทรงนำความรู้ทางวิทยาศาสตร์มาประยุกต์ใช้กับการคำนวณเวลา ปฏิทิน และการกำหนดปรากฏการณ์ทางดาราศาสตร์
• พระปรีชาด้านโหราศาสตร์และดาราศาสตร์:
  • พระองค์ทรงมีความสามารถด้านโหราศาสตร์และดาราศาสตร์อย่างสูง
  • ทรงคำนวณการเกิดสุริยุปราคาได้อย่างแม่นยำ และได้เสด็จพระราชดำเนินไปทอดพระเนตรสุริยุปราคาที่หว้ากอ จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ เมื่อ พ.ศ. 2411
  • พระปรีชาสามารถนี้ได้รับการยอมรับจากนักดาราศาสตร์นานาชาติ และนำมาซึ่งพระราชสมัญญา “พระบิดาแห่งวิทยาศาสตร์ไทย
• การยกเลิกธรรมเนียมที่ล้าสมัยและส่งเสริมสิทธิเสรีภาพของประชาชน:
  • พระองค์ทรงยกเลิกประเพณีการเข้าเฝ้าที่ต้องถอดเสื้อ เพื่อให้ประชาชนสามารถเข้าเฝ้าได้อย่างเหมาะสมและเท่าเทียม
  • โปรดให้ประชาชนสามารถถวายฎีกาได้โดยตรงถึงพระมหากษัตริย์ ไม่ต้องผ่านข้าราชการชั้นผู้ใหญ่
  • การปรับปรุงเหล่านี้เป็นรากฐานของความใกล้ชิดระหว่างพระมหากษัตริย์กับราษฎร

อ้างอิง

แบบทดสอบหลังเรียน